20 kwietnia 1990 roku z inicjatywy Staszowskiego Towarzystwa Kulturalnego powstał Społeczny Komitet Budowy Muzeum Ziemi Staszowskiej. Wśród inicjatorów tej idei byli m.in. Adam Bień, Eugeniusz Ciepiela i Maciej Zarębski. W składzie tego komitetu znaleźli się przedstawiciele różnych środowisk społecznych i politycznych z Ziemi Staszowskiej. Przewodnictwo nad Komitetem objął naczelnik miasta i gminy Henryk Albera.
13 grudnia 1990 roku na otwartym zebraniu Zarządu Staszowskiego Towarzystwa Kulturalnego, podczas którego podsumowano działalność STK za 1990 r., wiele miejsca poświęcono sprawie powołania do życia Muzeum Ziemi Staszowskiej. Przewodniczący Komitetu Muzeum, Henryk Albera poinformował wówczas zebranych o planach tworzenia muzeum w dworku mieszczącym się przy ul. Wschodniej. Problem polegał jednak na tym, że budynek ten miał prywatnego właściciela, a ponadto wymagał remontu. Henryk Albera poinformował, żę koszt wykupu i remontu kształtuje się w granicach 1 miliarda ówczesnych złotych polskich, z czego STK powinno pokryć ok. 30% i to jak najszybciej. Prezes STK Maciej Zarębski zadeklarował, że zrobi wszystko, aby zebrać niezbędne środki. Jednocześnie postanowił wystosować apel do mieszkańców Ziemi Staszowskiej o przekazywanie eksponatów muzealnych oraz o wsparcie finansowe. 23 stycznia 1991 roku rozpoczęto dystrybucję cegiełek na utworzenie w Staszowie Muzeum oraz utworzono specjalne konto STK z dopiskiem „Muzeum”, na które osoby prywatne oraz firmy mogły wpłacać pieniądze niezbędne do nabycia siedziby pod muzeum. Osoby, które przekazały na ten cel minimum 10 tys. otrzymywały specjalne cegiełki, biorące udział w losowaniu nagród rzeczowych – darów twórców Ziemi Staszowskiej. Apel prezesa STK spotkał się z odzewem mieszkańców ziemi staszowskiej, i wkrótce na koncie pojawiły się pierwsze wpłaty i eksponaty muzealne.
W marcu 1991 roku STK znalazło nową siedzibę w dawnej harcówce i kawiarni „Jedyna”, które znajdowały się w podziemiach „samotniaka” przy ul. Jana Pawła II 17. Tam też od czerwca dostarczano eksponaty muzealne. Do tego czasu eksponaty odbierał Józef Żak w budynku PKP Staszów. Zarząd STK rozpoczął rozmowy z dyrekcją Siarkopolu, to przedsiębiorstwo było właścicielem pomieszczeń- aby wykorzystać je na tymczasową siedzibę muzeum. Jednocześnie uzyskano zgodę Muzeum Narodowego w Kielcach dotyczącą objęcia patronatu nad powstającą w Staszowie placówką. Profesor Adam Massalski- znany kielecki historyk, były rektor WSP i AŚ w Kielcach, zgodził się przewodniczyć Radzie Naukowej Muzeum. W połowie kwietnia dyrekcja „Siarkopolu” postanowiła przekazać na potrzeby STK pomieszczenia w podziemiach „samotniaka” o powierzchni 100 m2 jako tymczasową siedzibę muzeum regionalnego. Docelowa siedzibą miał być nadal dworek z XIX wieku, mieszczący się przy ul. Wschodniej 6. Powołano również Radę Programową Muzeum, na czele z prezesem STK dr Maciejem Zarębskim. W skład rady weszli również: Henryk Albera, B. Arendarski, W. Bednarek, Zygmunt Braur, Eugeniusz Ciepiela, Anna Dudajek, Jerzy Fijałkowski, J. Kolasiński, J. Kostka, J. Kotlarz, Jan Kowalski, J. Małobęcka, Józef Myjak, E. Orżanowski, Władysław Sadłocha, Marek Sobieniak, Tomasz Staszewski, Marian Stępień, Ryszard Szwermer, Janusz Walczak, Mieczysław Wyrzykowski, Józef Żak. Na pierwszym posiedzeniu Rady, które odbyło się 23 maja 1991 roku, ustalono plan działania oraz profil przyszłego muzeum. Postanowiono, że w muzeum znajdą się działy: malarstwa i rzeźby, twórców ziemi staszowskiej, etnograficzny, historyczno-starodrukowy oraz dokumentacji regionalizmu, a także wydawnictw staszowskich, rzemiosła staszowskiego oraz uprzęży i eksponatów hodowli koni arabskich. W czerwcu 1991 r. na koncie Muzeum znajdowało się 15 mln 213 tys. zł. Na zebraniu 20 czerwca 1991 r. przyjęto plan kosztorysowy remontu pomieszczeń, po byłej kawiarni „Jedyna”. Remont opiewał na kwotę 27 mln zł. i obejmował całość prac remontowo-adaptacyjnych. Postanowiono wystąpić do Dyrekcji „Siarkopolu”, jako właściciela pomieszczeń o pokrycie kosztów remontu oraz do władz Miasta i Gminy Staszów o przyznanie dotacji w wysokości 15 mln zł z przeznaczeniem na adaptację tych pomieszczeń na cele muzealne(wykonanie ścian ekspozycyjnych, stołów muzealnych, półek itp.) 8 sierpnia 1991 r. Zarząd STK i Rada Programowa Muzeum zdecydowały o przeznaczeniu 8 mln zł ze środków STK na remont i adaptację pomieszczeń na cele muzealne. Prace remontowe przeprowadziła Spółdzielnia Mieszkaniowa w Staszowie, natomiast Dyrekcja „Siarkopolu” postanowiła przekazać STK te pomieszczenia jako tymczasową siedzibę muzeum na okres 5 lat. Jednocześnie „Siarkopol” zobowiązał się do wykonania krat zabezpieczających powierzchnię okienną, a Inżbud do wykonania drobnych prac murarskich i adaptacyjnych. Po remoncie pomieszczeń w sierpniu 1991 r. rozpoczęła działalność Izba Pamiątek STK oraz zbiorów geologicznych Ziemi Staszowskiej. Izba czynna była w sierpniu w poniedziałki i czwartki. Zakupiono stoły muzealne, ramy do obrazów, rzeźbę Chrystusa Frasobliwego Józefa Reguły.
We wrześniu straciła na aktualności sprawa przenosin Muzeum do dworku na ulicę Wschodnią, bowiem w połowie tego miesiąca obiekt ten został sprzedany, a władze miasta i gminy Staszów nie skorzystały z prawa pierwokupu. Ludzie związani ze staszowskim muzeum zaczęli wówczas wskazywać ratusz jako docelową lokalizację.
Po przeprowadzeniu prac remontowo-adaptacyjnych i wyposażeniu muzeum w eksponaty 17 października 1991 roku dokonano uroczystego otwarcia Muzeum Ziemi Staszowskiej. Prezes STK, dr Maciej Zarębski, dziękował wówczas szczególnie dyrektorowi „Siarkopolu” Marianowi Stępniowi za zaangażowanie i pomoc w przygotowaniu Muzeum, Januszowi Walczakowi, prezesowi SM, za szybkie przeprowadzenie remontu i adaptację pomieszczeń do celów muzealnych. Otwarcia Muzeum 17 października 1991 r. dokonał Tomasz Staszewski, który zapoznał obecnych na otwarciu Muzeum ze zbiorami muzealnymi. W Muzeum znajdowały się działy: plastyczny twórców Ziemi Staszowskiej (m.in. obrazy Józefa Franusiaka, Jana Skowrona, Małgorzaty Sianoszek, Heleny Szpak, Józefa Firmantego i Józefa Ziętarskiego; dział geologiczny, który powstał dzięki Jerzemu Fijałkowskiemu z Kielc; dział starodruków (min. księga urodzeń Staszowa z XVIII wieku); zbiór fajek stambułek (dar Wiesława Kota); grafiki Józefa Juszczyka. Normalną działalność wystawienniczą Muzeum rozpoczęło 4 listopada 1991 roku i przyjmowało zwiedzających w poniedziałki i czwartki od godz. 13.00 do 17.00. Dyżury muzealne społecznie pełnili: Lucyna Rogala, Józef Żak, Władysław Sadłocha i Maciej Zarębski. Bilety wstępu stanowiły cegiełki o nominale 10 tys., dla młodzieży szkolnej 5 tys. zł. 23 stycznia 1992 r. dziekan staszowski ks. kanonik Henryk Kozakiewicz dokonał poświecenia siedziby Muzeum.
17 października 2001 r. Muzeum obchodziło 10-lecie swojego istnienia. W ciagu dekady muzeum prowadziło szeroką działalność oświatową; odbyło się 50 wystaw czasowych, od 1994 roku w ramach Uniwersytetu Młodzieżowego „Małych Ojczyzn”, odbywały się spotkania z ciekawymi ludźmi z regionu, warsztaty i premiery Teatru Małych Form, spotkania grupy literackiej „Nad Czarną” i Towarzystwa Polska – Słowacja oraz staszowskich kół: Numizmatyków i Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W Muzeum odbywały się promocje książek Biblioteki Staszowskiej, biesiady literackie, a także konkursy wiedzy o regionie. W Muzeum obradowali uczestnicy Ogólnopolskich Obchodów 200-lecia Insurekcji Kościuszkowskiej, Ogólnopolskiego Forum Regionalistycznego, dwukrotnie Targów Wydawnictw Regionalnych, odbyło się 100-lecie urodzin Adama Bienia. Funkcje dyrektora Muzeum sprawował społecznie dr Maciej Zarębski. Ponadto w skład Społecznej Rady Muzeum wchodzili: Jan Jadach, Jerzy Fijałkowski i Paweł Pierściński z Kielc, Zbigniew Święch z Krakowa, Tomasz Staszewski z Sulisławic, Marian Jakubczyk, Andrzej Wawrylak i Lucjan Zaczkowski ze Staszowa.
W 2006 roku, w związku ze zmianą przepisów dotyczących finansowania stowarzyszeń na prowadzenie działalności muzealnej, Zarząd STK podjął decyzję o przekazaniu Muzeum Ziemi Staszowskiej Gminie Staszów. Ówczesne władze wprowadziły Muzeum jako jednostkę podległą Staszowskiemu Ośrodkowi Kultury. Funkcje kustosza powierzono wiceprezesowi STK Lucjanowi Zaczkowskiemu, który to funkcję ową pełni do dnia dzisiejszego. Prowadzono nadal aktywną działalność wystawienniczą i edukacyjną. Od 2006 do 2015 roku zorganizowano 54 wystawy w tym wystawy malarstwa współczesnego, wystawy rocznicowe poświęcone m.in. powstaniom narodowym, staszowskim żołnierzom.
Autor: Dariusz Kubalski