Józef Żak
artysta rzeźbiarz
Jego chłopskie pochodzenie, brak wykształcenia zawodowego plastycznego, znajomość technik tworzenia zgodnie z tradycją regionu oraz pozostawanie w tematyce wsi i jej kultury upoważnia nas do zakwalifikowania jego twórczości do amatorskiej rzeźby w stylu tradycyjnej rzeźby ludowej lub rzeźby neoludowej. A jego prace powstają przede wszystkim, jak on sam określa „z potrzeby serca”.
Zamiłowania do obróbki drewna wyniósł z domu rodzinnego. Jego dziadek był stolarzem, stolarką zajmował się także jego ojciec. Wielki wpływ na jego twórczość wywarły prace wywodzących się ze Szczeglic i okolicy takich twórców ludowych jak; Tomasz Sadkowski, Józef Jurkowski, Józef Opala czy Władysław Sadłocha (senior).
Józef Myjak etnograf, dziennikarz, regionalista, odkrywca talentu Józefa Żaka tak pisał o początkach jego twórczości. „Pierwszy impuls do rzeźbienia zrodził się u niego, kiedy przyniósł do domu drewnianą rzeźbę ze zniszczoną głową i zabrał się za dorobienie brakujących fragmentów. Dość dobrze poradził sobie z tym konserwatorskim zadaniem – Matka Boska znowu miała twarz i mogła wrócić do swej przycmentarnej kapliczki. Na dobre jednak zajął się rzeźbą wtedy, kiedy udowodnił żonie - do tej pory najsurowszemu krytykowi swej twórczości - że potrafi wystrugać basistę z ludowej kapeli. Wynik próby był zadowalający i przekonał go, że umie kształtować bryłę".
Jego rzeźba w formie i w treści nawiązuje wyraźnie do dawnej sztuki ludowej ze szczególnym upodobaniem tematów sakralnych. Część prac jest polichromowana, inne pozostają w naturalnym kolorze drewna. Znany artysta i zarazem krytyk sztuki Tomasz Staszewski oceniając jego prace pisał - „w dorobku twórczym staszowianina zdecydowanie dominuje tematyka sakralna. Są w niej pewne wpływy rzeźb z okolicznych kościołów i cmentarzy. Jest to oczywiste, gdyż źródła tych inspiracji znajdują się w najbliższym zasięgu rzeźbiarza. Ale oprócz tych wzorów rzeźby Żaka zdradzają indywidualność autora. Można to dostrzec w specyficznej syntezie formy i czystości wykonania".
Pierwszą wystawę jego prac zorganizował staszowski Dom Kultury w kwietniu1989 roku. Od tego czasu brał udział w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych. Uznanie dla jego prac wyszło już daleko poza region staszowski. Rzeźby jego autorstwa zdobią muzea regionalne, zakłady pracy, są w posiadaniu wielu miłośników sztuki ludowej w kraju i za granicą. Muzeum Ziemi Staszowskiej posiada 4 prace jego autorstwa są to; Szopka bożonarodzeniowa, Ecce Homo, Bartosz Głowacki pod Racławicami, św. Feliks.
Jego prace znalazły swe miejsce i uznanie w świętokrzyskim środowisku twórców ludowych. Zdobywały nagrody i wyróżnienia w licznych konkursach m.in.;
• II nagroda w konkursie ogólnopolskim na zabawkę ludową (Kielce 2010)
• I nagroda w konkursie na gwiazdę betlejemską (Kielce 2008)
• I nagroda w konkursie międzywojewódzkim na szopkę bożonarodzeniową. (Opatów 1985)
• I nagroda w konkursie „Powstanie kościuszkowskie" (Staszów 1990)
• Wyróżnienie w konkursie na temat Apokalipsy św. Jana (Wągrowiec 2002)
• Wyróżnienie w konkursie pt. „Święci Pańscy – patroni ludzkiego losu” (Kielce 2005)
• Wyróżnienie w konkursie „Zabawka przyjazna dziecku” (Kielce 2012)
Najważniejsze jego realizacje to;
• Parowóz Px48 – Bogoria, pomnik ciuchci, rzeźba, kamień (2012)
• Dorota Ogrufina – rzeźba na sakro-turystycznym szlaku pielgrzymkowym Koprzywnica - Sulisławice (2013).
• Poliptyk ołtarzowy - płaskorzeźba (1988)
• Droga Krzyżowa – pełna rzeźba, wszystkie stacje (1991)
• Szopka bożonarodzeniowa – własność Muzeum Ziemi Staszowskiej (1989)
• Madonny sandomierskie - cykl 20 płaskorzeźb upamiętniający przyjazd św. Jana Pawła II do Sandomierza, przedstawiający wizerunki Matki Boskiej z diecezji sandomierskiej (1999)
• I ujrzałem godzinę zbiorów – płaskorzeźba (1999)
• Pod Twoją obronę –kapliczki przydrożne ( 2003 – 2005)
Jest także współautorem bożonarodzeniowej szopki w kościele pw. Św. Barbary w Staszowie (2003). Od wielu lat urządza także w tym kościele wielkoczwartkowe „ołtarze adoracji” popularnie nazywane ciemnicami.
Józef Żak jest współorganizatorem Muzeum Ziemi Staszowskiej. Zorganizował tam kącik poświęcony kolejce wąskotorowej Jędrzejów –Szczucin i przekazał do niego wiele eksponatów związanych z tą kolejką. Napisana przez niego książka pt. „Podzwonne dla jędrzejowskiej wąskotorówki" jest znaczącym wkładem do badań związanych z historią naszego regionu Obecnie pracuje nad dwoma kolejnymi książkami, których tematami są w przypadku pierwszej kontynuacja badań nad historią jędrzejowskiej ciuchci w związku ze zbliżającą się setną rocznicą jej powstania. Natomiast treścią drugiej, o roboczym tytule „Odszukaj swój ślad” będzie historia jego Małej Ojczyzny - Ziemi Szczeglickej (w staszowskim). Będzie tam też rozdział o genealogii jego rodziny, wrosłej korzeniami w tą ziemię już od XV wieku.
W Muzeum Ziemi Staszowskiej wiele razy organizował wystawy o tematyce kolejarskiej, historycznej np. upamiętniająca 70 rocznicę bitwy pod Monte Cassino (jego ojciec brał udział w tej bitwie), czy też kolejne rocznice wybuchu powstania styczniowego. Jest również autorem wielu artykułów drukowanych w miejscowej prasie.
Za swą działalność społeczno –zawodową został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Pamiątkowym „ Zwycięzcom", Złotą Odznaką SITK (Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji), a także wieloma pamiątkowymi dyplomami.
(Z katalogu wystawy „Szopki bożonarodzeniowe” Staszów 2014. R.S.)
